“Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”
Tết xưa truyền thống trong Xu không có câu đối đỏ, chẳng có bánh chưng xanh, cây nêu ngày Tết lại càng không. Nhưng Tết trong Xu còn nhiều may mắn, Xu từng bịt kín tai hân hoan bên tiếng pháo nổ đùng đoàng, từng nhặt xác pháo trải đỏ trước sân nhà, từng được mùi xác pháo um trọn cái Tết chân quê. Tết là Tết, là ngày đầu năm xé lịch, là lì xì, là múa lân, là ông địa, là quần áo mới và dưa hấu chỉ một mùa trong năm được đỏ, mùa Tết.
Có nhiều thứ gọi là đặc trưng ngày Tết: dưa hấu, bánh chưng, mai vàng, đào thắm, chợ Tết, chợ Hoa, bánh mứt, lì xì. Nhưng “Hòa theo tiếng pháo đì đùng, mừng xuân nay đã về rồi”, nhiều người vẫn nói tiếng pháo chính là âm thanh gọi Tết về, nhưng theo Xu thì, tiếng Pháo là âm thanh khẳng định Tết chắc chắn nhất, Tết về “thô bạo”, một cái Tết thật “giật mình”, ì đùng ì đoàng, rần rần Tết về “đập” cửa xông đất từng nhà, Pháo đỏ tươi, Tết về rạng rỡ. Tết không pháo luôn là cái Tết “rất thiếu” cho những đời 8x trở về trước, Tết ko pháo là cái Tết “rất giả” mà hằng năm các em các cháu vẫn hỏi “tại sao pháo không nổ” – ” =.=’ pháo treo cành mai mà nổ cái gì “, mà chẳng biết từ đâu mà bọn nhỏ lại định hình được cái gọi là “pháo Tết” khác hẳn pháo hoa mà ti vi vẫn chiếu trực tiếp vào đêm giao thừa.
Nhà Xu ngày xưa đốt pháo tép vào rạng sáng mùng 1 Tết. Bây giờ cũng vậy, các chộn rộn, hứng khởi khác của ngày đầu năm cũng ào ào vào sáng mùng 1. Cái cổng nhà Xu khi ấy bằng khung sắt đã gỉ sét bong tróc, pháo đỏ được treo ngày giữa cổng trước sân nhà, cái mùi xác pháo nó um vào trong cái gỉ sét ấy, quyện thành một mùi bền bỉ, hết Tết rồi, mỗi ngày xách cặp đi học, sáng sáng cái mát mát lành lành của mùa xuân, đứng mãi ngay cổng, nghe mùi xác pháo, bài học những ngày đầu sau Tết đi học lại, nó cũng tan tác như pháo nổ.
Mùi xác pháo là cái mùi quyện lại “chặt” nhất, cái thứ mùi cháy cháy khét khét quyện vào tóc của Xu, quyện vào những 365 ngày những cái Tết xưa ấy, quyện vào kí ức của Xu hằng mười mấy năm trời rồi, tắm gội bao nhiều lần, gột rửa bao nhiêu lâu, không Tết năm nào mà Xu không thèm mùi xác pháo.
Mấy ngày trước, trang facebook Hà Nội Phố post bức ảnh dưới đây với lời bày tỏ đầy tiếc rẻ rằng: “Ước gì trong ảnh là khói pháo thì thích biết bao, thật nhớ cái mùi khét đó quá”. Nghe xốn xang, buồn nhỉ, khói kia là khói xe, là khói bụi, mùi khét kia là cái mùi của cái sự lưu luyến, lưu luyến một điều gì đó đã tàn lụi từ lâu.
Nhà nước ta chính thức đốt pháo từ khoảng năm 1994 hay 1995 thì phải, đại khái là hình như cái Tết năm 1996 thì không nhà nào còn được đì đoàng tiếng pháo nữa. Năm đó chắc Xu cũng là 5, 6 tuổi gì ấy. Nhiêu đó kí ức mà tiếng pháo nổ năm ấy vẫn còn vang trong tiềm thức năm nay. Gần 20 năm rồi, ít ỏi gì hay chăng?
Năm nảo năm nao, năm 2008, có làng Đồng Kỵ (Bắc Ninh), mồng bốn Tết “được” một số bài báo viết đại ý là những người dân ấy bất chấp lệnh cấm đốt pháo của nhà nước, rằng thái độ coi thường luật pháp của họ làm mất đi vẻ đẹp truyền thống của lễ hội rước pháo Đồng Kỵ truyền thống của làng. Xu không ý kiến gì về sự việc của người dân làng Đồng Kỵ. Thật ra là Xu cảm nhận được cái “thèm” pháo của họ từ việc nhân cái “thèm” của Xu lên gấp nhiều lần hơn thế – Xu nghĩ cái mùi xác pháo, cái tiếng pháo “đinh tai nhức óc” ấy, cái “hủ tục” làm đánh mất vẻ đẹp lễ hội truyền thống trong thời kỳ đổi mới ấy, nó quyện vào trong gen trong máu của người dân nơi ấy, trong tiếng đưa nôi của lũ trẻ thơ, trong bầu mắt nhăn nheo mờ đục của những cụ già một thời tự tay châm ngòi đốt pháo,… Hơn chục năm sau lệnh cấm, các bài báo truyền nhau hình ảnh đám trẻ làng Đồng Kỵ xúm xụm nhặt xác pháo tàn, pháo xịt, cảnh tượng mà những tưởng chẳng bao giờ được thấy nữa, Xu không biết người dân khắp cả nước đã nghĩ gì, đám trẻ thơ ấy chục năm sau này, sẽ nghĩ gì, Xu thì đang “thèm” mùi xác pháo quá đi mất.
Nghe nhiều người viết bài kể lại cái cảm giác “nhảy vào giữa đống giấy đỏ mà lục lọi tìm ra những trái pháo bị xì”, Xu nhớ mình cũng đã từng như thế nhưng chẳng còn nhớ nỗi hình dạng giấy đỏ của pháo nổ vụn ra như thế nào, cả trái pháo nhìn ra làm sao, trái pháo bị xì cũng chẳng thể tưởng tượng nó như thế nào.
Xu thích cách gọi của nhà sử học Dương Trung Quốc rằng, “Nếu trở lại được tiếng pháo của văn hóa thì đó là điều hết sức đáng mừng”. Tiếng pháo của văn hóa. Nói chung, Xu không phải trẻ ranh khao khát niềm vui của tiếng pháo nổ inh ỏi mà viết bài này, Xu cũng biết có nhiều điều đáng lo đáng ngại. Nhưng hôm nay viết về pháo mà luật nhà nước đã cấm rồi nên Xu chẳng viết về “ý thức an toàn trong ngày Tết đốt pháo”, Xu tâm huyết hết sức lăng xê cái cảm giác “thòm thèm” vang lên như tiếng pháo nổ trong tiềm thức của những kẻ may mắn được một lần nghe “thơm” mùi pháo Tết.
Tạm gọi là không liên quan nhưng có một bài báo đã viết rằng (thật ra chủ nhân bài viết này hẳn cũng nhen nhớm thèm mùi pháo lắm nhưng cái lo ngại của người ấy về nguy hại quá đà của đốt pháo vô ý thức cao hơn Xu nhiều) : “bao giờ mà 2h sáng người điều khiển phương tiện giao thông ở Việt Nam vẫn dừng trước đèn đỏ, lúc không hề có cảnh sát giao thông, chỉ một mình lưu thông trên đường lái xe vẫn tự dừng lại thì có thể cho đốt pháo lại”. Ôi, thế thì đến bao giờ. Thật lòng mà nói, bao giờ mà 2h sáng người dân đi ngoài phố không sợ cướp không sợ kẻ gian thì Xu chẳng ngại đứng chờ đèn giao thông, vì an toàn của Xu cơ mà. Pháo cũng vậy, lắm người đốt pháo bị oan.
Thí dụ như, nhà nước mình hằng năm cũng tổ chức bắn pháo hoa cho người dân xem rồi truyền hình trực tiếp, cũng có tiếng nổ bì bụp, và rất đẹp nữa, mọi người cũng hân hoan hổ hởi nhưng cảm giác hoàn toàn khác. Với Xu thì, pháo hoa là pháo hoa, thực sự không thể nào thay thế cho pháo tép năm xưa được. Giả sử, nhà nước ta tổ chức đốt loại pháo văn hóa kia, cũng bằng như cách đốt pháo hoa thì hay biết mấy. Lúc ấy, cách ly cũng được, hạn chế cũng được, tiết kiệm cũng được, để cái mùi xác pháo kia quyện vào không khí của ngày Tết hòa vào không khí rộn ràng khắp các xóm các làng, để cái tiếng pháo “hung tợn” khẳng định Tết về rầm rầm rộ rộ ngay cửa nhà kia rồi.
Đối với Xu, Tết khác, năm mới khác. Năm mới là Tết tây mà những năm gần đây chúng ta hưởng ứng không khí tất niên vui vẻ vào thời khắc giao thừa lan truyền từ phương Tây về, cái rộn ràng lan tỏa từ ngày giáng sinh đến thời khắc 0h mà cả thế giới “happy new year”. Tết ta khác, Tết ta là “holiday”, là một kỳ nghỉ xuân kéo dài tận những 10 ngày mà lúc nào ta cũng cảm thấy nghỉ Tết thật ít. Tết ta như tiếng pháo tép pháo dây, rần rần, i đùng, pháo nổ xong là tiếp theo một dư vị kéo dài của “mùi xác pháo”. Là cái không khí “may mắn, đỏ tươi” trải tràn khắp thôn xóm như là giấy pháo đỏ tươi tưởng là những cánh hoa đào rụng trước sân nhà. Chúng ta mừng Tết khác với không khí “happy new year”, khác lắm, khi không còn tiếng pháo, nhiều năm sau Tết về, Xu vẫn chống cằm vào đêm giao thừa, tự hỏi mình đợi Tết làm gì vào sáng mồng một Tết, mọi thứ vẫn tất bật mà sao lợt lạt. Giống như càng hiện đại, càng đổi mới, chúng ta ăn uống có kiêng có khem, rằng ngọt quá không hay, mặn quá không tốt, sức khỏe là vàng, nhưng cái “đậm đà” kia, nhạt nhẽo mất rồi.
Ngày 30 Tết, Xu lại chống cằm nhớ cái dư âm của tiếng pháo năm xưa. Ngỏ nhỏ đã không còn, cái giếng cũ cũng bị lấp bằng lối sống mới, cái khung cửa sắt tàn gỉ đến mờ nhạt trong kí ức. Mọi thứ đã đổi thay nhưng Tết về người ta vẫn còn nhớ thiết nhớ tha mùi pháo. Đến gần hai mươi năm không còn đốt pháo, pháo có hại quá, “ăn hại” vào tiềm thức, rồi ở luôn trong đó mãi đến giờ. Ngày 30 Tết, Xu lại chống cằm, bật youtube để nghe tiếng pháo ì đùng mà đâu đó trên thế giới, người Châu Á tha hương được nghe vang một tiếng pháo, nhớ lưu luyến cái Tết quê nhà mà quên rằng, Tết quê nhà nay, có còn tiếng pháo nữa đâu.
“Thời gian đã gạn lọc tất cả rồi
Cả anh, cả em
Cả mùi xác pháo trong em
Tuổi 20 của em
Rồi tuổi 12 của em nữa
Chỉ còn là một cái tên nghe lạ lẫm
“Mùa xuân của hoa tiêm”
Có lẻ 6 tuổi trong em là mùi xác pháo
Rồi sau đó, em chẳng còn nhớ được gì thêm nữa”
Thơ kiểu Xu tui
Bổ sung nóng hổi lúc 11:42 pm đêm Giao Thừa, năm nay Xu sẽ được nghe tiếng pháo giòn tan, i đùng nhức óc, thưa, pháo giả =.=’ có âm thanh gần giống nhất có thể. Thời buổi này có cung có cầu, để không vi phạm pháp luật mà vẫn vui nhà vui cửa, hồi tưởng tiếng pháo Tết của năm xưa, dượng của Xu sắm một tràng pháo điện tử nổ râm ran, đèn chớm tắt, báo Tết ĐÙNG ĐÙNG ĐÙNG…
(oo)